تبیین تطبیقی سیاست منطقه ای ایالات متحده آمریکا و روسیه در خاورمیانه پس از11 سپتامبر(2008- 2001)

چکیده خاورمیانه با داشتن منابع غنی انرژی از یک سو و موقعیت خاص ژئوپولیتیک ازسوی دیگر، حوزه ی منفعتی غیرقابل اغماض، برای قدرت های بزرگ محسوب می شود. در دوران دو قطبی سطح روابط و چگونگی پیوند آمریکا واتحاد جماهیر شوروی با کشورهای خاورمیانه تابعی از روابط آن دو کشور و شرایط بین المللی بود .سیاست خارجی آمریکادر دوران پس از 11 سپتامبر برای کسب هژمونی جهانی تنظیم وبه مرحله اجرا گذاشته شده است .در حالیکه در دوران نظام دو قطبی ایالات متحده درصدد تثبیت حوزه نفوذ شوروی وبی ثبات حوزه نفوذ شوروی قرار گرفته بود ،در دوران پس از حادثه 11 آمریکا در خاورمیانه بدنبال شکل دهی یک خاورمیانه جدید است که در آن منافع آمریکا واسرائیل تامین شود و آمریکا در مسائل منطقه ای دخالت ونظارت کامل داشته باشد از سوی دیگر پایان جنگ سرد، فرصتی را برای مسکو فراهم آورد تا به باز اندیشی سیاست های خود در قبال منطقه خاورمیانه دست زند. اما علی رغم پدیدآمدن چنین فضایی، مشکلات داخلی گسترده و شرایط نابسامان سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دوران گذار در طی دهه 1990 مانع از تعریف و اتخاذ یک دیپلماسی پویا در قبال منطقه خاورمیانه گردید. اما با انتخاب ولادیمیر پوتین به ریاست جمهوری فدراسیون روسیه در سال 2000 و افزایش قدرت سیاسی و اقتصادی چشمگیر این کشور که در پرتو مدیریت اقتدارگرایانه پوتین صورت پذیرفت، کرملین فرصت یافت با اتخاذ یک سیاست انبساطی، حوزه های گسترده تری را در عرصه سیاست خارجی تعریف نماید. بر این اساس مسکو دیپلماسی فعالی را در مناطق مختلف جهان از جمله خاورمیانه در پیش گرفت.این پژوهش در جستجوی ریشه ها و دلایل و اهداف سیاست خارجی خاورمیانه ای ایالات متحده آمریکا و روسیه پس از حادثه 11 سپتامبر با تاکید بر دوران ریاست جمهوری جورج دبلیو بوش و ولادیمیر پوتین است. شرایط بوجود آمده در عرصه بین الملل بعد از پایان جنگ سرد و بالخص حوادث 11 سپتامبر، تغییراتی که در نظام حکومتی آمریکا و روسیه بوجود آورد وساختار فرهنگی،اقتصادی،سیاسی و ژئوپلیتیکی خاورمیانه، در این پژوهش به عنوان عوامل تاثیر گذار بر سیاست خارجی دو کشور مشخص گردیده وبررسی و تبیین استراتژی ها وسیاست های اتخاذ شده از سوی ایالات متحده و روسیه در قبال منطقه خاورمیانه در پرتو این عوامل انجام گردیده است. هدف اصلی این پژوهش بررسی سیاستهای ایالات متحده آمریکا و روسیه در منطقه خاور میانه است در عین حال فرضیه اصلی این پژوهش که بیان می کند اهداف سیاست خارجی آمریکا درمنطقه خاورمیانه را می توان در موارد حفظ امنیت اسرائیل،حفظ جریان نفت و دسترسی به بازار مصرفی منطقه بیان داشت. واهداف روسیه را در موارد رویارویی با یکجانبه گرایی آمریکا،دستیابی به نقش بین المللی به عنوان قدرت جهانی ،فروش تسلیحات و یافتن بازارهای استراتژیک برای خود و احیاء عنوان ابر قدرت شرق دانست.